އިސްރާއީލުން ޣައްޒާގައި ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުންނާ ދެކޮޅަށް ނަސްލު ނައްތާލަނީތޯ (ޖެނޮސައިޑް) ބެލުމަށް އިންޓަނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސް (އައިސީޖޭ)ގައި އެދިފައިވާ މައްސަލައިގެ އަޑުއެހުންތައް މިއަދު ފަށާނެ އެވެ.

މި މައްސަލަ ކޯޓަށް ހުށަހެޅީ ދެކުނު އެފްރިކާ އިން އެވެ. މައްސަލަ އެންޑޯޒްކުރި ގައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެ ވެސް ހިމެނެއެވެ.

ގިނަ ގައުމުތަކެއް އެކުވެ ދެކުނު އެފްރިކާ އިން އިސްރާއީލަށް ކުރި ތުހުމަތާ ގުޅޭ ގޮތުން އެ ގައުމުން ވަނީ އެ ތުހުމަތު "އަސާސެއް ނެތް" ކަމަށް ބުނެ ވަރަށް ބޮޑަށް ދޮގުކޮށްފަ އެވެ.

އިންޓަނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސް އަކީ ކޮބައި؟

އައިސީޖޭ އަކީ އދ. ގެ އެންމެ މަތީ ކޯޓެވެ.

ނެދަލެންޑްސްގެ ހޭގްގައި ގާއިމްކުރި އައިސީޖޭ އަކީ ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައަށް ފަހު, ދައުލަތްތަކުގެ މެދުގައި އުފެދޭ މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުމަށާއި، ގާނޫނީ ކަންކަމުގައި ލަފާދީ ޚިޔާލުތައް ދިނުމަށް އުފެއްދި ބައިނަލްއަގްވާމީ ކޯޓެކެވެ.

އިންޓަނޭޝަނަލް ކްރިމިނަލް ކޯޓާ ހިލާފަށް އައިސީޖޭ އަށް ނަސްލު ނައްތާލުން ފަދަ އިންތިހާއަށް ބޮޑެތި ޖަރީމާތަކުގައި ވަކިވަކި ފަރުދުންގެ މައްޗަށް ދައުވާ ނުކުރެވުނު ނަމަވެސް، އދ. އައިސީޖޭގެ ނިންމުންތަކާއި އޮޕީނިއަންތަކަކީ ބަރުދަން ހުރި ނިންމުންތަކެކެވެ.

ނަސްލު ނައްތާލުމަކީ ކޮބައި އަދި އިސްރާއީލުއާ ދެކޮޅަށް އޮތީ ކޮން މައްސަލައެއް؟

ދެކުނު އެފްރިކާ އިން ތުހުމަތު ކުރަނީ އިސްރާއީލުން ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުންނާ ދެކޮޅަށް ނަސްލު ނައްތާލަމުންދާ ކަމަށް، ހަމާސް އިން އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ ހަތް ވަނަ ދުވަހު ދިން ހަމަލާއަށް ފަހު އިސްރާއިލް އިން އަމިއްލަ ދިފާއުގައި ކަމަށް ބުނެ އެ ޖަރީމާ ފާޅުގައި ދަނީ ހިންގަމުން ކަމަށެވެ.

ހަމާސްގެ އެތައް ސަތޭކަ ބަޑިޖެހުންތެރިންނެއް ޣައްޒާއިން ހުރަސްކޮށް އިސްރާއީލުގެ ދެކުނަށް ވަދެ، އާންމުންގެ ބަޔަކު މަރާލައި އެއް ބަޔަކު ރަހީނުކޮށްގެން އަނބުރާ ޣައްޒާއަށް ގެންގޮސްފައިވާ ކަމަށް އިސްރާއިލް އިން ބުނެ އެވެ.

އެކަމުގެ ރައްދުގައި އިސްރާއީލުން ހަމާސްއާ ދެކޮޅަށް އަސްކަރީ ހަމަލާތައް ދޭން ފެށި ފަހުން ޣައްޒާގައި 23،000 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން މަރުވެފައިވެ އެވެ.

އަދި ދެކުނު އެފްރިކާއިން ހުށަހަޅާފައިވާ ހެކިތަކުން ބުނާ ގޮތުގައި އިސްރާއީލުން ހިންގަމުންދާ އަމަލުތަކަކީ ނަސްލު ނައްތާލުމުގެ ސިފަތަކެއް ކަމުގައި ވާތީ އެއީ ފަލަސްތީނުގެ ގައުމީ، ނަސްލީ އަދި ނަސްލީ ގްރޫޕްގެ ބޮޑު ބައެއް ނައްތާލުމަށް ކުރާ ކަމެއް ކަން ހާމަވެ އެވެ. އިސްރާއިލް އިން ވައިގެ މަގުންނާއި އެއް ގަމު މަގުން ދެމުންދާ ހަމަލާތަކުން ވެސް އެ މީހުންގެ އަމާޒަކީ ނަސްލެއް ނައްތާލުން ކަން އެނގޭ ކަމަށް ދެކުނު އެފްރިކާ އިން ބުނެ އެވެ.

އަދި މި މައްސަލައިގައި އިސްރާއީލުގެ އާންމުންގެ ވާހަކަތަކާއި ބޮޑުވަޒީރު ބެންޖަމިން ނަތަންޔާހޫގެ ކޮމެންޓްތަކުން ވެސް "ނަސްލު ނައްތާލުމުގެ ނިޔަތެއް" އެމީހުންގެ އޮތް ކަން ހެއްކެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކޮށްފައިވެ އެވެ.

ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނުގެ ދަށުން ނަސްލު ނައްތާލުން މާނަކުރެވެނީ ގައުމީ، ނަސްލީ، ނަސްލީ ނުވަތަ ދީނީ ޖަމާއަތެއް މުޅިން ނުވަތަ ބައެއް އެކި ގޮތް ގޮތުން ނައްތާލުމުގެ ނިޔަތުގައި ހިންގާ އަމަލުތަކެވެ.

އެ އަމަލުތަކަކީ؛

• މަރާލުން ނުވަތަ ހަށިގަނޑަށް ނުވަތަ ނަފްސާނީ ގޮތުން ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ދިނުން

• ބައެއްގެ ދިރިއުޅުން ނައްތާލުމަށް އެކި ކަންކަމުން ދިރިއުޅުމަށް ދަތިކޮށް މަޖުބޫރުކުރުން

• ވަކި ޖަމާއަތެއްގެ ބަޔަކު ވެހިއުން ހުއްޓުވަން އަޅާ ފިޔަވަޅުތައް

• އެ ޖަމާއަތެއްގެ ކުދިން އެހެން ތަންތަނަށް ގަދަކަމުން ބަދަލުކުރަން މަޖުބޫރުކުރުން

ނަސްލު ނައްތާލުމުގެ ތުހުމަތުތަކަށް އިސްރާއީލުން ރައްދުދެނީ ކިހިނެއް؟

ދެކުނު އެފްރިކާގެ ތުހުމަތުތަކަށް އިޒްރޭލުން ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ދެކޮޅު ހަދައިފަ އެވެ.

ނަތަންޔާހޫ ވިދާޅުވީ "ނޫން، ދެކުނު އެފްރިކާ، ނަސްލު ނައްތާލުމަށް މަސައްކަތް ކުރަނީ އަޅުގަނޑުމެންނެއް ނޫން، އެކަން ކުރަނީ ހަމާސް އިން" ކަމަށެވެ.

"އެމީހުންނަށް ވެގެންވާ ނަމަ އަހަރެމެން އެންމެން މަރާލާނެ."

"މިއާ ހިލާފަށް އައިޑީއެފް [އިސްރާއީލް ޑިފެންސް ފޯސަސް] އިން އަމަލު ކުރަމުންދަނީ ވީހާވެސް އަހްލާގީ ގޮތުން."

އިޒްރޭލުގެ އަސްކަރިއްޔާ އިން ބުނެފައިވަނީ އެމީހުން ހަމަލާތައް އަމާޒުކުރަނީ ހަމާސްގެ ހަނގުރާމަވެރިންނަށް ކަމަށާއި ޣައްޒާގެ އާންމުންނަށް ލިބޭ ގެއްލުންތަކުން އެމީހުން ސަލާމަތްކުރުމަށްޓަކައި ގިނަ ފިޔަވަޅުތަކެއް އިސްރާއިލް އިން އަޅައެވެ.

އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ:

• ހަމަލާގެ އިންޒާރާ އެކު ފްލައިއާސް ތައް އެޅުން

• އާންމުންގެ ފޯނަށް ގުޅައިގެން ހަމަލާތައް އަމާޒުކުރާ އިމާރާތްތަކުން ނުކުތުމަށް ގޮވާލުން

• އާންމުން މަގުމަތީގައި ތިބިއްޔާ ހަމަލާތައް ނުދިނުން

އަދި އިސްރާއީލު ސަރުކާރުން ތަކުރާރުކޮށް ބުނަމުންދަނީ އެ ގައުމުގެ ނިޔަތަކީ ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުން ނޫން ކަމަށާއި ހަމާސް ނައްތާލުން ކަމަށެވެ.

އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ފޮރިން ސެކްރެޓަރީ ލޯޑް ކެމަރަން މަޖިލީހުގެ މެމްބަރުންގެ ކޮމިޓީއަކަށް ވިދާޅުވީ އިސްރާއީލުން ޣައްޒާގައި ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނުތައް މުގުރާފާނެތީ ހާސްވެ ކަންބޮޑުވާ ކަމަށެވެ.

އެކަމަކު ދެކުނު އެފްރިކާގެ ވާހަކައާ ބެހޭ ގޮތުން އޭނާ ބުނީ "އަޅުގަނޑަށް ހިއެއް ނުވޭ މި މައްސަލައަކީ މިކަމަކަށް ހައްލެއް" ކަމަށެވެ.

"އަޅުގަނޑު އެކަމާ އެއްބަހެއް ނުވޭ."

"އަހަރެން ނުދެކެން އެއީ ރަނގަޅު ކަމެއް ކަމަކަށް."

ޣައްޒާގައި ހިންގަމުންދާ ހަނގުރާމަ ކޯޓަށް ހުއްޓިވިދާނެ؟

ދެކުނު އެފްރިކާއިން ބޭނުންވަނީ އިސްރާއިލުން ޣައްޒާއާ ދެކޮޅަށް ހިންގާ އަސްކަރީ އޮޕަރޭޝަންތައް ވަގުތުން ހުއްޓާލުމަށް އައިސީޖޭ އިން އަމުރުކުރުމަށެވެ.

އެކަމަކު ޔަގީންވާ ކަމަކީ އިސްރާއީލުން އެފަދަ އަމުރަކަށް އަޅާނުލާނެ ކަމަށާއި އެ އަމުރަށް އަމަލު ކުރުވަން އެ ގައުމުގެ މައްޗަށް މަޖުބޫރު ވެސް ނުކުރެވޭނެ ކަމެވެ.

އައިސީޖޭގެ ހުކުމްތަކަކީ ގާނޫނީ ގޮތުން އައިސީޖޭގެ މެންބަރުންގެ ގައުމުތަކުގެ މައްޗަށް އަމަލުކުރުން ލާޒިމްވާ އެއްޗެކެވެ. - އޭގެ ތެރޭގައި އިސްރާއީލާއި ދެކުނު އެފްރިކާ ހިމެނެ އެވެ - އެއީ ބާރުވެރި ހުކުމްތަކެއް ނަމަވެސް, އަމަލީ ގޮތުން އައިސީޖޭގެ ހުކުމްތައް ތަންފީޒު ނުކުރެވެ އެވެ.

2022 ވަނަ އަހަރު އައިސީޖޭން ވަނީ ޔޫކްރޭނުގައި ރަޝިޔާއިން ހިންގާ އަސްކަރީ އޮޕަރޭޝަންތައް ވަގުތުން ހުއްޓާލުމަށް އަމުރުކޮށްފަ އެވެ. - އެކަމަކު އެ އަމުރަށް ރަޝިޔާ އިން އަޅާނުލައެވެ. އަދިވެސް ހަނގުރާމަ ދަނީ ކުރިއަށެވެ.

އިސްރާއީލުން ބުނާ ގޮތުގައި މުޅި 2024 ވަނަ އަހަރު ވެސް ހަނގުރާމަ ކުރިއަށްދާނެ ކަމަށް ބެލެވެ އެވެ.

އައިސީޖޭގެ ނިންމުމެއް އޮންނާނީ ކޮން އިރަކުން؟

އިޒްރޭލުގެ އަސްކަރީ ހަރަކާތްތައް ސަސްޕެންޑް ކުރުމަށް އަމުރުކޮށް އައިސީޖޭއަށް އަވަހަށް ހުކުމް ކުރެވިދާނެ އެވެ.

މިއީ، ނަސްލު ނައްތާލުމުގެ ގޮތުން ކުރަމުންދާ ކަންކަމުން ފަލަސްތީނުގެ ރައްޔިތުން ރައްކާތެރިކޮށްދޭނެ އަމުރަކަށް ވެދާނެ އެވެ.

އެކަމަކު އިސްރާއީލުން ނަސްލު ނައްތާލަނީތޯ ކަނޑައަޅައި ނިންމުމަކަށް ވާސިލްވާން އެތައް އަހަރެއް ނަގާފާނެ އެވެ.

ދެކުނު އެފްރިކާއިން މި މައްސަލަ ގެނެއީ ކީއްވެ؟

ޣައްޒާގައި އިސްރާއީލުން ހިންގާ އަސްކަރީ އޮޕަރޭޝަނަށް ދެކުނު އެފްރިކާ އިން ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ފާޑުކިޔާފަ އެވެ.

އަދި 1948 ވަނަ އަހަރު އދ.ގެ ނަސްލު ނައްތާލުމާ ދެކޮޅު މުއާހަދާގައި ސޮއިކުރި ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި އޮވެ އެފަދަ އަމަލުތަކާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ ވާޖިބެއް ކަމަށް ދެކުނު އެފްރިކާ އިން ވަނީ ބުނެފަ އެވެ.

ވެރިކަންކުރާ އެފްރިކަން ނޭޝަނަލް ކޮންގްރެސް އަކީ ވެސް ފަލަސްތީނުގެ ހައްގުގައި މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ދިގު ތާރީހެއް އޮތް ޕާޓީއެކެވެ.